معصومه امین زاده
زنگ خطر خشکسالی در البرز؛ بحران بیآبی در راه است
معصومه امینزاده
به گزارش تدبیرآشنا؛ با کاهش بیسابقه ذخایر سدها، برداشت بیرویه از سفرههای زیرزمینی و افزایش خطر فرونشست زمین، بحران آب در استان البرز به نقطه هشدار رسیده است. حال این پرسش مطرح است که آیا راهی برای مهار این بحران وجود دارد، یا باید منتظر پیامدهای جبرانناپذیر آن باشیم؟
کاهش شدید بارندگیها، افت محسوس ذخایر سدهای تأمینکننده آب و استفاده ناپایدار از منابع زیرزمینی، وضعیت را بحرانی کرده است. در حالیکه ذخایر پشت سدها کاهش یافته، برداشت بیرویه از چاهها و حفر چاههای جدید، سفرههای آب زیرزمینی را به مرز نابودی کشانده است. نتیجه این روند، بروز پدیده خطرناک فرونشست زمین است؛ بحرانی که زیرساختهای شهری و حتی جان ساکنان را تهدید میکند.
اکنون پرسش مهم این است که آیا تدابیر لازم برای جلوگیری از یک فاجعه زیستمحیطی در نظر گرفته شده یا روند مدیریت نادرست همچنان ادامه دارد؟
مهاجرت بیرویه و فشار مضاعف بر منابع آبی
یکی از کارشناسان حوزه محیط زیست در گفتوگو با خبرنگار ما میگوید: میزان بارش در سال آبی جاری، یکی از کمترین مقادیر در دهههای اخیر بوده است. کاهش بارندگی، وابستگی به منابع زیرزمینی را افزایش داده و سطح آبخوانها بهشدت پایین آمده است. در نتیجه، چاههای جدید با عمق بیشتر حفر شدهاند که این روند، خطر فرونشست را دوچندان کرده است.
وی با هشدار نسبت به تداوم این وضعیت، افزود: نرخ فرونشست در برخی مناطق البرز به چند سانتیمتر در سال رسیده و این تهدید، میتواند به تخریب سازهها، آسیب به خطوط مترو، شکستگی لولهها و تهدید مستقیم زندگی مردم منجر شود. با اینحال، اقدام مؤثری برای توقف برداشتهای بیرویه دیده نمیشود.
بحران آب و افزایش جمعیت؛ دو لبه یک قیچی
به گفته این کارشناس، افزایش مهاجرتها به البرز و رشد سریع جمعیت، فشار مضاعفی بر منابع آب وارد کرده است. در چنین شرایطی، مدیریت صحیح منابع، اصلاح الگوی مصرف و بهرهگیری از فناوریهای نو مانند تصفیه و بازچرخانی آب، راهکارهایی ضروری هستند که در صورت اجرا نشدن، منجر به تشدید بحران خواهند شد.
دیدگاه مسئولان: هشدارها جدی است
داود نجفیان، مدیرعامل شرکت آب منطقهای استان البرز، در نشست خبری اخیر خود اظهار داشت: «میانگین بارندگی در کشور کاهش یافته و البرز نیز وارد دورهای از خشکسالی شده است. این روند، ذخایر آبی استان را بهشدت تحت تأثیر قرار داده و نیازمند تغییر در الگوی مصرف و مدیریت منابع هستیم.»
او افزود: «حدود ۷۰ درصد آب شرب تهران و البرز پیشتر از منابع سطحی تأمین میشد، اما اکنون این میزان به ۴۰ درصد کاهش یافته و اتکای ما به منابع زیرزمینی افزایش پیدا کرده است.»
سدهای خالی و چاههای رو به پایان
نجفیان با اشاره به کاهش ذخایر سدهای کرج و طالقان گفت: «میزان ذخیره آب در این سدها نسبت به سال گذشته ۲۵ درصد کاهش داشته است و سرمای زمستان باعث تأخیر در ذوب برفها و کاهش ورودی به سدها شده است.»
وی تأکید کرد: «مصرف بالای آب در کشور، یکی از مشکلات اساسی ماست. میانگین مصرف آب شرب در البرز ۲۶۰ لیتر در روز بهازای هر نفر است، درحالیکه استاندارد جهانی زیر ۱۸۰ لیتر است.»
زخم کهنه چاههای غیرمجاز
مدیرعامل شرکت آب منطقهای البرز از افزایش برداشتهای غیرمجاز و بحران در دشتهای استان مانند قزوین و اشتهارد خبر داد و گفت: «برداشتهای بیرویه، نهتنها سطح منابع زیرزمینی را کاهش داده بلکه کیفیت آب را نیز به خطر انداخته است. در برخی مناطق، آب شور شده و دیگر قابل استفاده نیست.»
سخن پایانی؛ زمان تغییر فرارسیده است
نجفیان با اشاره به ضرورت تغییر رویکرد در مصرف آب تصریح کرد: «استان البرز دیگر ظرفیت جمعیتی و مهاجرتی ندارد. اگر به همین شکل پیش برویم، با بحرانی بزرگ در آینده روبهرو خواهیم شد.»
وی افزود: «آینده آب در کشور وابسته به مدیریت امروز ماست. اگر مردم و مسئولان نگرش خود را تغییر ندهند، فرزندان ما با شرایطی سختتر از امروز مواجه خواهند شد.»
گزارش: معصومه امین زاده